Wat is het verschil tussen absolute en relatieve duurzaamheid?
Om dit toe te lichten maken we gebruik van een voorbeeld: inpakpapier.
Inpakpapier gebruiken we om cadeautjes mee in te pakken. Het wordt doorgaans gemaakt van papier van een houtbron (kan ook een plastic folie zijn) die bedrukt is met inkt van chemische of natuurlijke oorsprong. Soms wordt er ook een folie of metallic elementen toegevoegd om de opdruk te verfraaien. Je koopt het in een rol van twee meter en na gebruik wordt het door de ontvanger weggegooid in een recycle of restafvalbak waarna het al dan niet vernietigd of hergebruikt wordt.
Wanneer je inpakpapier vanuit een duurzaamheidsperspectief bekijkt valt het je in eerste instantie op dat het product zelf een enorme belasting legt op de Aarde. Het kost bomen, het kost water, het kost een fabriek met een enorme CO2 en afval voetafdruk in de lokale omgeving, het is zinloos werk, het papier zelf draagt niet bij aan het verbeteren van mensenrechten of leefomgevingen, het wordt 5 minuten gebruikt om vervolgens weggegooid te worden en een kostbaar energie en CO2 rovend vernietigings/transformatieproces in te gaan.
Laten we zeggen dat conventioneel inpakpapier een totale belasting heeft van -100 op diverse planetaire en sociale grenzen.
Relatieve duurzaamheid
Wanneer je inpakpapier op een relatieve manier gaat verduurzamen kan je denken aan verschillende strategieën: Gerecylced papier gebruiken, niet-giftige kleurenopdruk, compleet biologisch afbreekbaar of 100% recyclebaar, goede werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden in een al dan niet lokale fabriek realiseren. Je kan als je dat in jaar 1 hebt gedaan het volgende jaar kiezen om papier te scheppen op basis van zonne-energie en bij de fabriek afval te scheiden, etcetera en zo stap je jaar na jaar verder op de relatieve duurzaamheidsweg.
Laten we zeggen dat je met deze aanpassingen de belasting op de planetaire grenzen weet te verminderen tot -50. Een enorme verbetering ten opzichte van conventioneel inpakpapier. Je duurzaamheidsprestaties binnen verschillende normenkaders gaan hier gegarandeerd mee omhoog.
Absolute duurzaamheid
Wanneer je een absolute duurzaamheidsbril opzet en je kijkt naar je relatieve duurzaamheidsopties dan zal het je opvallen dat ondanks al je initiatieven, inpakpapier nogsteeds, verduurzaamd of niet, een flinke belasting vormt op het milieu. (-50) Gerecyled papier moet immers eerst gerecylced papier worden. Dat moet getransporteerd worden naar je fabriek. Gelijk de verfstoffen. De fabriek moet nogsteeds “aan” staan, zonnepanelen nog steeds op het dak gemonteerd worden. Water nogsteeds gebruikt worden en gezuiverd. Het wordt nogsteeds maar 5 minuten gebruikt om hetzelfde intensieve vernietiging/transformatieproces in te gaan en het draagt nog steeds niets bij aan het verbeteren van de mensenrechten, leefomgevingen of kansen van mensen.
Implicaties
Een product wordt pas absoluut duurzaam wanneer het méér toevoegt dan dat het neemt. Het gaat niet over verminderen van de sociale of ecologische belasting. Of compenseren van de sociale en ecologische belasting. In plaats van het belasten van een planetaire grens ga je de planetaire grens juist regenereren. Zo ontwikkel je een product dat niet -10 belast, maar +10 regenereert. Voor het geval van ‘inpakpapier’ is het nog maar de vraag of dit een product (met bijbehorende missie/visie en valuechain) wel zo’n grote kanshebber is. Je zal in dit geval veel en creatief moeten gaan omdenken.
Greenwashing is een belangrijk element om in ogenschouw te nemen. Als je een product hebt dat netto belast: ben je dan een duurzaam bedrijf met een duurzaam product of is het nog steeds een vorm van greenwashen? Wees cognizant: Duurzaamheidsinitiatieven leveren niet persé een netto positief, duurzaam resultaat op.
Noodzaak van regeneratie
‘Waarom zal je moeten regenereren?’ vraag je je misschien af ‘Is het niet voldoende op quitte te spelen?’
Als iedereen quitte speelt met zijn missie/visie/productcombinatie dan zitten we anno de jaren 20 nog steeds met het feit dat veel planetaire en sociale grenzen met gevaarlijke waarden, absoluut overschreden zijn. Het quitte spelen zorgt er niet voor de overschrijding afneemt, (zo hebben we momenteel 412 ppm CO2 in de lucht die niet weggaat door alle CO uitstoot vandaag en voor altijd te stoppen) maar dat het blijft zoals het is: in de gevaren zone. Het terugkomen naar de ecologische veilige en sociaal rechtvaardige ruimte kan alleen wanneer we regeneren wat we al overschreden hebben.