Het ontstaan van het begrip van de veilige en rechtvaardige ruimte: de Donut Economie
Econome Kate Raworth is het, zoals vele economen met haar, niet eens met de manier waarop we aan economie doen. In haar boek Doughnut Economics gaat ze dieper in op de oorzaken en gevolgen van het huidige economisch denken en schetst ze de alternatieve historische en eigentijdse economische paradigma’s. Het boek gaat vervolgens verder in op een vernieuwd economisch paradigma wat zij als econome ziet als realistisch en noodzakelijk, dat zij in haar boek “doughnut economics” noemt. In het boek zet ze per hoofdstuk de belangrijkste verschillen tussen “oude” economie en “21e eeuwse economie” af en omschrijft ze de noodzakelijke kennis, kunde en houding behorende bij deze 21e eeuwse manier van economie bedrijven.
De donuteconomie heeft niets met zoete broodjes te maken: Ze gebruikt de vorm van de donut als metafoor om de resultaatgebieden van de 21e eeuwse economie mee te omschrijven.
Kate Raworth and Christian Guthier. CC-BY-SA 4.0
Raworth, K. (2017), Doughnut Economics: seven ways to think like a 21st century economist. London: Penguin Random House.
De buitenste ring
De grote, buitenste ring van de donut omschrijft het ecologische plafond van de negen Planetaire Grenzen. Alle economische activiteit dient zich bínnen de planetaire grenzen af te spelen. Immers, op het moment dat we de planetaire grenzen van het holoceen langdurig overschrijden ontstaan er gevaarlijke veranderingen aan de planeet waardoor de leefcondities en draagcapaciteit afnemen met natuurrampen als gevolg. Buiten dit plafond spreekt zij over “critical planetary degradation”.
De binnenste ring
De kleine, binnenste ring van de donut beschrijft het sociale fundament van onze wereldwijde maatschappij. In haar boek, anno 2017, omschrijft ze het sociale fundament in de vorm van de 17 Sustainable Development Goals (SDGs). Een belangrijk onderdeel van het sociale fundament zijn de verdragen die wij op wereld-wijd niveau hebben afgesloten zoals bijvoorbeeld de SDGs en bijvoorbeeld de Rechten van de Mens.
Alle economische activiteit dient zich op basis van dit sociale fundament plaats te vinden. Buiten dit fundament spreekt zij over “critical human deprivation”. Zo is er bijvoorbeeld in veel toeleveringsketens sprake van kinderarbeid en slavernij en uitsluiting van vrouwen en andere groepen mensen die als minderheden behandeld worden.
Binnenin het deeg van de donut
Wanneer je het buitenste ecologische plafond respecteert evenals het binnenste sociale fundament dat zit je met je economische activiteit precies tussen de twee ringen in: in het zachte gedeelte van de donut. Deze plek wordt ook wel de (ecologisch) veilige en (sociaal) rechtvaardige ruimte genoemd oftewel the safe and just operating space for mankind.
Embedded Economy
Raworth laat ons vanuit het historisch perspectief zien dat de huidige manier van economie bedrijven gezien wordt als iets losstaands, iets wetmatigs zoals zwaartekracht. Er wordt niet gedacht, gewerkt, gerekend en besloten met de kennis dat de economie zich afspeelt op een planeet en binnen menselijke maatschappijen. Daarnaast laat ze zien dat het beeld van economie bedrijven in de loop van de afgelopen 200 jaar door sociale & academische ontwikkelingen aanzienlijk gereduceerd is tot een aantal empirisch weerlegde kernconcepten die zich op diep niveau genesteld hebben in de onze gezamenlijke cultuur van “hoe we economie doen”.
In het boek geeft ze hier een paradigmatisch tegenwicht voor. Ze schets een holistisch beeld van de embedded economy, waarin verschillende aspecten van het menselijke bestaan een belangrijke rol spelen in de economie.
Kate Raworth and Marcia Mihotich. CC-BY-SA 4.0
Raworth, K. (2017), Doughnut Economics: seven ways to think like a 21st century economist. London: Penguin Random House.
In het boek bespreekt Raworth de verschillende onderdelen van dit economisch model en gaat ze in op zowel de kenmerken van deze onderdelen, de rol van deze onderdelen in de economie en geeft ze ook een normatief element aan voor deze onderdelen. Hiermee geeft ze aan dat niet alleen de economie onze menselijke maatschappijen vormgeeft maar dat wij als mensen de richting en nadruk van de economie (bewust kunnen) vormgeven. Ook schetst ze in haar werk denkrichtingen om van Oud naar Nieuw te komen, in de vorm van 7 denkrichtingen.
Duurzame resultaten
Om nog generaties lang duurzaam op Aarde te kunnen blijven leven is het normatief gezien noodzakelijk dat al onze menselijke activiteit zichzelf schikt aan de grenzen van wat duurzaam mogelijk is, zowel op het planetaire niveau als ook het sociale.
Met de donut economie heeft Kate Raworth deze integratie zichtbaar gemaakt, door deelgebieden te definiëren en resultaatgebieden toe te wijzen. Het geheel is een vernieuwd economisch model geworden wat ons economisch handelen een strategische richting geeft. Omdat dit erg conceptueel is heeft zij ook het Doughnut Economics Action Lab (DEAL) opgezet waarin geëxperimenteerd en onderzoek gedaan kan worden naar het vormgeven van Doughnut Economics in de praktijk.
De relatie tussen Doughnut Economics en bedrijfsvoering
Ondernemen binnen de veilige en rechtvaardige ruimte is ten diepste gestoeld op het werk van Raworth, die zichzelf voor haar economische theorieën heeft laten stoelen op Earth Science en afspraken en verdragen die wij als global society gezamenlijk van wezensbelang achtten. Het is een hoog conceptueel model waar we ons economisch handelen aan meten. Dit model is, naast de zeven denkrichtingen en het stellen van de boven en ondergrenzen , verder niet heel erg normatief. Binnen de begrenzing is theoretisch gezien bijna alles mogelijk.
Toch doet dit “alles mogelijk” geen recht aan de praktijk van alle dag: de ecologische plafonds zijn zwaar overschreden en de rechtvaardige sociale fundamenten zijn bij verre na niet stevig opgebouwd. Om dit te realiseren zijn er drastische wijzigingen nodig in de manier waarop we business doen. Dit kent twee facetten:
- Om de plafonds en fundamenten te realiseren is er “nieuwe business” nodig, initiatieven die er nu nog niet zijn die zich geheel richten op het realiseren van die veilige en rechtvaardige ruimte. Binnen dit denkkader zijn er businesscases ten overvloede die organisaties kunnen oppakken en uitbouwen. Hier liggen zeer veel strategische kansen.
- Het grote knelpunt is, is er eigenlijk wel ruimte voor méér economische activiteiten op deze planeet dan alleen de activiteiten die we moeten doen om veilig en rechtvaardig te kunnen leven? Wat is de balans tussen welvaart, welzijn en ecologische veiligheid? Wat we weten is dat er op dit moment eigenlijk helemaal geen ecologische speelruimte beschikbaar meer is. Niet voor bestaande business en ook niet voor nieuwe. We lopen hier een enorm existentieel risico: als planeet, als maatschappij én daarmee ook als bedrijf. Het regenereren van de ecologische en sociale grenzen via alle economische partijen (markt, huishoudens, overheid én commons) wordt de állerbelangrijkste opgave van de komende 50-100 jaar.
Opdracht
Voor deze opdracht ga je één van je producten, diensten of cliënten analyseren op basis van De Donut. De bedoeling is dat je een idee krijgt van de ecologische plafonds en sociale grenzen die door het product, dienst of cliënt belast én versterkt worden.
- De directe bedrijfsvoering van deze organisatie: Het eigen gebouw, de eigen faciliteiten, de eigen medewerkers en de eigen productieprocessen.
- Je toeleveranciers en hun bedrijfsvoering: Kijk hierbij kritisch naar hoeveel je eigenlijk weet over hun belasting/versterking van plafonds en fundamenten en wat je in hun bedrijfsinformatie hierover kan vinden. Wat zeggen zij in hun documenten? Krijg je ook inzicht in hoe het met hún toeleveranciers zit?
- Je klanten: In hoeverre belast/versterkt je product de plafonds en fundamenten op het moment dat je product of dienst in gebruik is genomen door de klant?
- End-of-life: Wanneer je de klant stopt met het gebruik van je product of dienst, wat is de vervolgbelasting/versterking op de plafonds en de sociale fundamenten?
Aan de hand van deze opdracht krijg je een eerste inzicht in de belasting van het product, dienst of cliënt. Het geeft je inzicht in de aspecten waar je uiteindelijk concreet mee aan de slag moet. Maar ook krijg je een eerste inzicht in hoe “sterk” het product of dienst zich verhoudt tot het kunnen voorzien in de absolute noden van de 21e eeuw. Dit worden jouw persoonlijke resultaatgebieden.
Download hier het template. Om nader te kunnen specificeren kan je kolommen toevoegen aan het bestand.
Officiele webpagina van Raworth’s Donut Economie: https://doughnuteconomics.org/